Dinamik Resim
2025-11-03

Demir Eksikliği ≠ Sadece Kansızlık

Neden “sadece kansızlık” değil?

Demir; oksijen taşımadan immün fonksiyona, tiroid ve beyin sağlığından saç-tırnak bütünlüğüne kadar çok geniş bir yelpazede rol oynar. Kansızlık (anemi) yokken bile “dokuların demire erişimi” bozulabilir ve yorgunluk, odaklanma güçlüğü, saç dökülmesi, tırnak kırılması, huzursuz bacak, egzersiz intoleransı gibi belirtiler görülebilir.

“Ferritin normal görünüyor ama…” mümkün mü?

Evet. Ferritin bir depo demir göstergesi olmakla birlikte akut-faz reaktanıdır; inflamasyon, enfeksiyon, obezite, karaciğer hastalıklarında gerçekte depolar düşük olsa bile ferritin yalancı normal/yüksek saptanabilir. Bu nedenle değerlendirme tek başına ferritin ile sınırlı kalmamalı; Hb, MCV, MCH, RDW, serum demir, TIBC, transferrin satürasyonu ve klinik bulgular birlikte düşünülmelidir. Referans aralıkları laboratuvara göre değişir; sonuçlarınızı kendi hekiminizle yorumlayın.

En sık nedenler

  • Yetersiz alım: Düşük demir içeren diyet, az et tüketimi, vejetaryen/vegan beslenmede planlama eksikleri
  • Artmış ihtiyaç: Adet kanaması, gebelik-emzirme, yoğun egzersiz
  • Emilim sorunları: Düşük mide asidi, H. pylori, çölyak, SIBO, inflamatuvar bağırsak hastalığı, kronik PPI kullanımı
  • Kayıp: Gastrointestinal mikroskobik kanamalar, hemoroid, sık kan bağışı
  • Fonksiyonel tıp yaklaşımı: kök neden → doğru sıra

    1. Klinik hikâye ve yaşam tarzı: Adet düzeni, beslenme, ilaçlar (özellikle PPI/antasit), bağırsak şikâyetleri
    1. Laboratuvarın bütüncül yorumu: Ferritin + transferrin satürasyonu + eritrosit indeksleri
    1. Emilimi etkileyen faktörler: Mide asidi, H. pylori, çölyak/SIBO değerlendirmesi gerekli olabilir
    1. Takviye/tedavi kararı: Nedene yönelik plan + uygun demir formu ve doz

    Beslenme ve emilim ipuçları

  • Hem demir (hayvansal)
  • emilimi en yüksek; yanında C vitamini
  • (limon, biber, maydanoz) emilimi artırır.
  • Fitattan zengin (tam tahıl/çekirdek) gıdalar, kalsiyum ve çay-kahve demirle aynı öğünde emilimi azaltabilir.
  • Vejetaryen/veganlar için: C vitamini desteği, filizlendirme/ıslatma yöntemleri ve gerekirse uygun formda takviye planı.
  • Hangi demir formu?

  • Demir bisglisinat (şelat): Genellikle daha iyi tolere edilir, kabızlık/karın ağrısı daha az.
  • Demir sülfat/fumarat/glukonat: Etkin ama Gİ yan etkiler sık olabilir.
  • Liposomal demir: Emilim ve tolerans açısından pratik bir alternatif.
  • Doz ve süre kişiye özeldir; kendi kendinize yüksek doz demir kullanmayın.

    Takviye kullanırken 7 kural

    1. Sabah aç veya uygulama penceresini kalsiyum-çay-kahveden ayırın.
    1. C vitamini ile birlikte alım emilimi artırabilir.
    1. Magnezyum, çinko, kalsiyum ile aynı anda almayın.
    1. Kabızlık için magnezyum sitrat, lif ve su alımını optimize edin.
    1. 4–6 hafta sonra kontrol testleri ile yanıtı değerlendirin.
    1. Ferritin yükselirken semptomlarınız düzelmiyorsa altta yatan neden yeniden gözden geçirilmeli.
    1. IV demir bazı hastalarda gerekli olabilir; sadece hekim gözetiminde.

    Ne zaman doktora?

  • Açıklanamayan yorgunluk/nefes darlığı, belirgin saç dökülmesi
  • Dışkıda gizli kan şüphesi, düzensiz/yoğun adet
  • Demir kullanmasına rağmen düzelmeyen değerler
  • SSS (Kısa)

  • Ferritin kaç olmalı? Referans aralık laboratuvara göre değişir; “tek sayı” herkese uymaz. Klinikle beraber yorumlanır.
  • Kahve içiyorum, ne yapayım? Demirden 2–3 saat ayrı tutun.
  • Vejetaryenim, takviye şart mı?
  • Kan değerleri ve semptomlara göre kişisel karar verilir.